Қолайсыз метеорологиялық жағдайлар (ҚМЖ) атмосфералық ауаның беткі қабатында зиянды (ластаушы) заттардың жиналуына ықпал ететін метеорологиялық факторлардың (тыныштық, әлсіз жел, қолайсыз бағыттағы жел, тұман, инверсия) қысқа мерзімді үйлесімін білдіреді. ҚМЖ пайда болған жағдайда елді мекендердегі атмосфералық ауа сапасы нашарлауы мүмкін.
Қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың болжамдарын алған кезде атмосфералық ауаға зиянды (ластаушы) заттардың шығарылу көздері бар заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер атмосфералық ауаға зиянды (ластаушы) заттардың шығарылуын азайту жөнінде іс-шаралар жүргізуге міндетті.
Күтілетін ҚМЖ туралы болжамды «Қазгидромет» РМК жасайды және «Қазгидромет» РМК ресми сайтында (www.kazhydromet.kz) жарияланады. Қажет болған жағдайда болжам нақтыланады.
Атмосфераның ластануының күтілетін деңгейіне байланысты үш дәрежелі ескертулер жасалады, олар ҚМЖ кезеңінде кәсіпорындардың үш жұмыс режиміне сәйкес келеді. Кәсіпорындар жұмысының бұл режимдері атмосфераның жер бетіндегі қабатындағы ластаушы заттардың шоғырлануын бірінші режим бойынша 15-20%-ға, екінші режим бойынша 20-40%-ға және үшінші режим бойынша 40-60%-ға төмендетуді қамтамасыз етуге міндетті.
ҚМЖ кезеңдерінде ауаның ластану деңгейінің көтерілуінің алдын алу үшін кәсіпорындар төмен, нақты, салқын шығарындыларды қысқартады.
ҚМЖ кезеңдерінде шығарындыларын қысқа мерзімді азайту бойынша іс-шаралар әзірлеу кезінде мыналарды ескеру қажет:
– іс-шаралар іс жүзінде және жеткілікті тиімді орындалатын болуы тиіс;
– іс-шаралар нақты өндірістік ерекшеліктерді ескеруі тиіс;
– әзірленген іс-шараларды жүзеге асыру өндірісті қысқартумен қатар жүргізілмеуі тиіс. Мұндай қысқартуға қосымша іс-шараларды орындауға байланысты тек атмосфераның жерге жақын қабатындағы қоспалардың қарқынды жиналу қаупі ерекше үлкен болған жағдайларда ғана жол беріледі.
Елді мекендерді жылу энергиясымен қамтамасыз етуге қатысатын жылу энергетикасы саласының кәсіпорындары үшін ҚМЖ кезеңінде жылу маусымы кезінде қалыпты метеожағдайлар үшін белгіленген ластаушы заттардың шығарындылары нормативтерінің сақталуын қамтамасыз ететін ұйымдастыру-техникалық іс-шараларды орындай отырып, жылу жүктемесін төмендетпей, жылу кестесі режимінде жұмыс істеуге рұқсат етіледі. Қалалық ыстық сумен жабдықтау желілеріндегі тікелей желілік судың температурасы бактериялық жұғу жағдайлары бойынша 70ºС-тан төмен болмауы тиіс.
Көрсетілген қағидаттарды сақтау ҚМЖ кезеңінде шығарындыларды реттеу және шоғырланудың өсуін болдырмау жөніндегі іс-шараларды іс жүзінде жүзеге асыруға ықпал етеді.
ҚМЖ I режимінде іс-шаралар ұйымдастырушылық-техникалық сипатқа ие және кәсіпорын өнімділігінің төмендеуіне әкелмейді. II режимде ҚМЖ бірінші режим үшін әзірленген барлық іс-шараларды, сондай-ақ технологиялық процестерге әсер ететін және кәсіпорын өнімділігінің шамалы төмендеуімен қатар жүретін іс-шараларды жүргізеді.
III режимде ҚМЖ бірінші және екінші режимдер үшін әзірленген барлық іс-шараларды, сондай-ақ кәсіпорын өнімділігін уақытша қысқарту есебінен зиянды (ластаушы) заттардың шығарындыларын азайтуға мүмкіндік беретін іс-шараларды жүргізеді.
ҚМЖ кезеңіндегі жұмыс режимі ШРШ жобасының құрамында кәсіпорынмен белгіленеді. Сонымен қатар, ластаушы заттардың басымдылығы, сондай-ақ қаладағы ауаның нақты ластану деңгейі, өндірістің технологиялық мүмкіндіктері, шаң-газ ұстайтын жабдықтар, метеорологиялық режим ерекшеліктері ескеріледі.
ҚМЖ кезеңіндегі халыққа арналған ұсыныстар.
I режимде:
– көшеде болуды шектеңіз;
– үй-жайларды тек кондиционерлермен желдетуді жүргізу;
– жабық спорт кешендерінде дене шынықтыру және спорт сабақтарын өткізу;
– неғұрлым қолайсыз метеорологиялық жағдайлар және атмосфералық ауаның ластану деңгейі жоғары болатын жыл айларында қала сыртындағы аймаққа демалуға, санаторий-курорттық сауығуға шығуды жүзеге асыру.
ІІ және ІІІ режимдерде:
– қорғаныс киімдері мен респираторларды пайдалану;
– дененің үстінен ластаушы заттарды кетіру үшін душка түсу немесе дымқыл орамалмен сүртіну;
– көп мөлшерде сұйықтық ішу (сүт, шай, сүт қосылған кофе);
– тұзды, майлы және сіңуі қиын тағамдарды шектейтін диеталық тамақтану;
– ауыз қуысын 2% сода ерітіндісімен шаю;
– А, В, С тобындағы дәрумендерді жоғары дозада, жүрек-қан тамырлары, десенсибилизациялайтын, экспекторант заттар мен био және иммуно-стимуляторларды дәрігердің тағайындауы бойынша қабылдау;
– улану белгілері болған жағдайда дереу медициналық көмекке жүгініңіз.
Айдана БЕКБОЛАТҚЫЗЫ, Алматы қаласы бойынша Экология департаментінің бас маманы
