Израиль әскери күштерінің мәліметі бойынша, өткен сенбіде Израиль басып алған Голан биіктігінде футбол алаңын ату салдарынан 12 жасөспірім мен жастар қаза тауып, тағы ондаған адам жарақат алды. Израиль қорғаныс күштері зымыранның Мадждаль-Шамс аймағына түскенін хабарлады. Зардап шеккендердің дені балалар мен жасөспірімдер деген болжам бар.
«БІЗДІ ҮЛКЕН СОҒЫС КҮТІП ТҰР»
Шынайы тексерілген бейнеде футбол алаңына көп адам жиналған. Сондай-ақ, зардап шеккендерді зембілмен жедел жәрдем күтушілеріне апарып жатқаны байқалады.
Израиль қорғаныс күштері шабуылға Ливандағы шейіттердің әскерилендірілген «Хезболла» қозғалысын айыптады, бірақ «Хизболланың» БАҚ кеңсесінің басшысы Мохамад Афиф Израильдің солтүстігіндегі «Мадждаль-Шамстағы оқиғаға қандай да бір қатысы бар» деген сөзді жоққа шығарып, барлық айыптауларды жалған деп атады.
Дегенмен, соққының әсері туралы хабарлар пайда болғанға дейін «Хезболла» төрт ереуіл үшін жауапкершілікті өз мойнына алды, оның ішінде біреуі Хермон тауының баурайындағы Хермон бригадасының әскери штабына жасалған. Аталмыш база жарылыс болған футбол алаңынан үш шақырымдай жерде орналасқан. Бұл шабуылдар Израильдің Ливандағы төрт содырды өлтірген соққысынан кейін жасалған.
АҚШ-қа сапармен келген Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху Отанына жоспарланған уақыттан ерте оралатынын айтты. Сенбі күні көмекшілері оны болған жағдаймен таныстырды.
Сыртқы істер министрі Исраэль Кац Израильдің «12 арнасында»: «Бізді үлкен соғыс күтіп тұр», – деді. Израиль президенті Исаак Герцог бұл оқиғаны «қорқынышты және үрей туғызатын апат» деп атап, «Израиль мемлекеті өз азаматтары мен егемендігін табанды түрде қорғайтынын» айтты.
Ливан үкіметі жауап ретінде сирек мәлімдеме жасап, ол «барша бейбіт тұрғындарға қарсы барлық зорлық-зомбылық пен агрессияны айыптайды және барлық майдандардағы соғыс қимылдарын дереу тоқтатуға шақырады. Бейбіт тұрғындарға шабуыл жасау халықаралық құқықты өрескел бұзу және адамгершілік қағидаттарына қайшы келеді».
Израиль мен Ливан территориясын трансшекаралық атқылау қазан айында Израиль мен ХАМАС арасындағы соғыс басталғаннан бері жалғасып, күшейе түсті.
Мадждаль-Шамс – Голандағы төрт елді мекеннің бірі, онда 25 мыңдай друз өмір сүреді. Друздар XI ғасырда исламнан шыққан деп есептелетін өз дінін ұстанатын жабық этно-діни топ. Олар араб тілінде сөйлейді.
1981 жылы Израиль Голан төбелерін аннексиялағанда (1967 жылға дейін ол Сирияның бақылауында болды, дүниежүзілік қауымдастықтың көпшілігі бұл аумақтың аннексиялануын мойындамады) друздарға Израиль азаматтығы ұсынылды, бірақ оны азшылық қана қабылдады. Олардың көпшілігі өздерін Сирия азаматы санайды.
Израильде Голан төбелерінен шыққан друздардың оқуға және жұмыс істеуге құқығы бар, бірақ Израиль азаматтығын қабылдаған аз ғана адамдар сайлауда дауыс бере алады (және олар армияда қызмет етуі керек).
Автохтонды друздар қауымдастығы да Израильдің мойындалған аумағында тұрады. Олар ел халқының шамамен 1,5%-ын құрайды, толық азаматтық құқықтарына ие және әскерге шақырылады: олар Израильдегі еврейлерден кейінгі ең үлкен этникалық сарбаздар санатына кіреді.
ГОЛАН БИІГІНДЕГІ ДРУЗДАР
Израильдің друздары – Израиль мемлекетінде тұратын друз халқының бір бөлігі.
1957 жылдан бастап, друздар ресми діни конфессия ретінде танылғаннан кейін, қоғам жетекшілерінің өтініші бойынша, друздар елдің еврей халқымен бірге Израиль қорғаныс күштерінде қызмет ету құқығын алды. 1961-1962 жылдары друздардың діни кеңесі мен друз діни соттары құрылып, оларға қоғам мүшелеріне отбасы құқығы саласында сот өкілеттігі берілді. 1961 жылы Израиль друздарға жеке ұлт мәртебесін берді.
Израильдік друздар араб тілі мен араб мәдениетін ұстанады, соған қарамастан, олар 1948 жылы араб ұлтшылдығына қарсы шықты. Содан бері друздар Израиль армиясы мен полициясында қызмет етті (алдымен еріктілер, кейіннен міндетті әскерге шақырудың бір бөлігі ретінде).
Голан жоталарында друздардың төрт ауылы бар. Жетпісінші жылдардың соңында Израиль үкіметі Голан төбелерінде тұратын барлық израильдік еместерге азаматтық ұсынып, олардың бүкіл Израильде еркін жүруіне мүмкіндік берді. Израиль азаматтығын алуға өтініш берген кез келген адам Израиль төлқұжатын, Кнессетке дауыс беру және сайлау құқығы мен израильдік жүргізуші куәлігін алу құқығын алды. Алайда, олардың көпшілігі әлі де өздерін Сирия азаматы санайды. Израиль олардың Сирия азаматтығын мойындамайтындықтан, олар израильдік есептерде «Голан шыңдарының тұрғындары» ретінде көрсетілген. Шетелдік сапарлар үшін Израиль билігі оларға арнайы рұқсаттамалар береді. 2012 жылы Сириядағы жағдайдың нашарлауына байланысты жас друздар Израиль азаматтығын алуға көбірек өтініш бере бастады. Мадждаль-Шамс тұрғындары Израиль қорғаныс күштері қатарына шақырылмайды.
Тель-Авив университетінің дәрігері Юсуф Хасан жүргізген зерттеуге сәйкес, друз жастарының 94% діни және ұлттық контекстте өздерін «друз-израильдіктер» деп санайды. 2010 жылғы ресми деректерге сәйкес, друз жастарының 82,7%-ы Израиль армиясына, олардың 57%-ы жауынгерлік бөлімдерге шақырылған.
Израиль друздары елдің саяси және мәдени өміріне белсенді қатысады. Друздар елдің еврей халқымен бірге Израиль қорғаныс күштерінде қызмет етеді. Олар Израильдің тәуелсіздік соғысына да қатысты. 18-ші Кнессетте бес друз депутаты бар, бұл Израиль халқының ішіндегі друздардың үлесіне пропорционалды емес.
1977 жылы Амаль Насер Эль-Дин (друз текті израильдік саясаткер) друз сионистік қозғалысын құрды, бұл қозғалыс Израиль мемлекетін жақтайды.
«ТАЯУ ШЫҒЫС ЖАҒАДА ТҰР»
Израиль басып алған Голан төбелерінде 12 жасөспірім мен жастың өмірін қиған зымыран шабуылына жауап ретінде Ливандағы «Хезболла» нысандарына әуе шабуылдарын жасағанын мәлімдеді. Биліктің мәліметінше, қаза тапқандар 10-20 жас аралығындағылар. Израиль үкіметі Мадждаль-Шамс ауданындағы футбол алаңында болған өлімге ливандық шейіттердің әскерилендірілген «Хезболла» қозғалысын айыптаған еді. Өз кезегінде олар осы нақты іске қатыстылығын жоққа шығарды.
Жексенбіге қараған түні Израиль қорғаныс күштерінің баспасөз қызметі Израиль әуе күштерінің Ливан территориясының тереңіндегі «Хезболла» нысандарына соққы бергенін хабарлады. Бұл ереуілдердің салдары қандай болатыны әзірге белгісіз. Ескалация Израиль мен 2023 жылдың қазан айында Газадағы соғыс басталғаннан бері қарулы күштері тұрақты түрде атыс алмасатын «Хезболла» арасындағы кең ауқымды соғысқа әкелуі мүмкін.
«The Times of Israel» хабарлағандай, Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху болған оқиғаға түсініктеме бере отырып, ел «мұны үнсіз бақылайтынын» айтты, ал Қорғаныс министрі Йоав Галант «жауға күшті соққы беруге» уәде берді. Израиль қорғаныс күштерінің мәліметінше, сол түні соққылар қару қоймалары мен «террорлық инфрақұрылымды» нысанаға алған. «Хизболланың» БАҚ кеңсесінің басшысы Мохамад Афиф Израильдің солтүстігіндегі «Маждаль-Шамстағы оқиғаға кез келген байланысын» жоққа шығарып, барлық айыптауларды жалған деген болатын. «Би-би-си» телеарнасы «Хезболла» ұйымының футбол алаңындағы адамдардың өліміне израильдік тосқауылдық зымыранның құлауы себеп болды деген мәлімдемесін зерттеп жатыр.
Жастар қаза тапқан Мадждаль-Шамсты друздар мекендейтінін жоғарыда айтып өттік. Израильдік друздардың көшбасшысы шейх Муафак Тариф футбол алаңындағы өлімді «барлық мүмкін қызыл сызықтарды» кесіп өткен «сұмдық қантөгіс» деп атады. «Қалыпты мемлекет өз азаматтары мен тұрғындарының тұрақты түрде зардап шегуіне жол бере алмайды. Солтүстік облыстарда бұл соңғы тоғыз айдан бері жалғасып келеді», – деді ол.
Ливан үкіметі де сирек мәлімдеме жасап, «бейбіт тұрғындарға қарсы барлық зорлық-зомбылық пен агрессияны» айыптап, бар майдандардағы барша соғыс қимылдарын дереу тоқтатуға шақырды. БҰҰ-ның Таяу Шығыстағы бейбітшілік үдерісі бойынша арнайы үйлестірушісі Тор Веннесланд Мадждаль-Шамсқа жасалған шабуылды айыптап, тараптарды сабырлы болуға шақырды. «Таяу Шығыс жағада тұр: әлем мен аймақ кезекті ашық қақтығысты көтере алмайды», – деп жазды ол әлеуметтік желісінде.
ИЗРАИЛЬ СОҚҚЫСЫ
Өткен сенбіде Израиль әскерлері Газа секторының орталығындағы Дейр әл-Балах қаласының маңындағы мектепке соққы беріп, кем дегенде 30 палестиналықты өлтіріп, 100-ден астамы жараланғанын хабарлайды ХАМАС бақылауындағы Газа Денсаулық сақтау министрлігі.
Израиль қорғаныс күштері Хадиджа мектебінде ХАМАС-тың командалық-бақылау орталығы құрылғанын мәлімдеді.
Израиль әскерилері ХАМАС содырлары бұл кешенді шабуыл жасау және қару-жарақ сақтау үшін жасырыну ретінде пайдаланғанын айтты.
Газаның Денсаулық сақтау министрлігі бейнежазбалардан зардап шеккендердің бейбіт тұрғындар болғанын, олардың көпшілігі балалар екенін айтты. «Би-би-си» жараланғандар арасында балалар бар видеоны тексерді.
Газаның азаматтық қорғанысы мектепте босқындардың болғанын хабарлады. ХАМАС ұйымы мектепке жасалған шабуылды айыптап, «көпшілігі әйелдер мен балалардан құралған жер аударылғандар, ауру және жаралы адамдардың» қаза тапқанын айтты.
Оқиға орнынан «Би-би-си» тексерген видеода бейберекет жағдай көрінеді: үйінділерге көмілген ғимаратты айналып жүгіріп жүрген адамдар. Ер адамдар жараланған екі баланы қолдарына алып, бір әйел екіншісін құшақтап, бір топ адам жаралы адамды зембілмен көтеріп жүр. Жерде көрпемен жабылған мүрде жатыр.
Израиль қорғаныс күштері «тиісті оқ-дәрілерді қолдану, әуеден бақылау және қосымша барлауды қоса алғанда» бейбіт тұрғындарға төнетін қауіп-қатерді азайту үшін соққыдан бұрын шаралар қабылданғанын айтты.
Сенбі күні таңертең Израиль армиясы Хан-Юнистің оңтүстігіндегі бейбіт тұрғындарды жағалаудағы әл-Маваси ауданындағы «гуманитарлық аймаққа» эвакуациялауға бұйрық берді.
Израиль армиясы Хан-Юнистің оңтүстігінен Израильге «маңызды» зымырандық шабуыл жасалғаны және «ХАМАС-тың гуманитарлық аймақтағы инфрақұрылымға еніп кеткенін көрсететін нақты барлау» ақпаратын алғаннан кейін «күшті операция» жүргізетінін мәлімдеді. Израиль әскерилері бейбіт тұрғындарға «ауданда қалу қауіпті болды» деп ескертті.
Израиль қорғаныс күштері әл-Мавасидегі гуманитарлық аймақтың одан әрі қысқарғанын көрсететін карталарды шығарды. Дүйсенбі күні әскерилер аймақты қысқартып, гуманитарлық аймақтың бөліктерін сол жерде қайта топталып жатқан палестиналық содырларға қарсы операция алдында эвакуациялауға бұйрық берді.
Эвакуация туралы бұйрықтан кейін Газа Денсаулық сақтау министрлігі Израильдің Хан-Юнис аймағындағы соққыларынан кемінде 70 адамның қаза тапқанын хабарлады.
Газа Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, Израильдің әскери жорығы басталғаннан бері Газада 39 мыңнан астам палестиналық қаза тапқан.
Израиль ХАМАС-қа қарсы соғысын 7 қазанда ХАМАС содырлары Израильге шабуыл жасап, 1 200-дей адамды өлтіріп, 251 адамды кепілге алған соң бастады.
ТОБЫҚТАЙ ТҮЙІН
Сенбі күні премьер-министр Нетаньяху израильдік друздар қауымының жетекшісі шейх Мовафак Тарифке де телефон соғып: «Хезболла» бұрын-соңды төлемеген жоғары құнды төлейді», – деп сендірді. Қайғылы оқиғадан аз уақыт бұрын «Хезболла» төрт ереуіл үшін жауапкершілікті өз мойнына алған еді. Өлім болған жерге барған Израиль армиясының баспасөз хатшысы Даниел Хагари «Хезболланың» бұл оқиғаға қатысын жоққа шығарып, өтірік айтқанын меңзейді. Оның айтуынша, соққы «тек «Хезболлаға» тиесілі» ирандық Фалак-1 зымыранымен жасалған.
Нұрлайым ЖАҚЫПҚЫЗЫ
