Мынау байтақ өмірде қашанда жақсы адамға ие көп екен. Халық арасында «Біткен іске ие көп, піскен асқа жеуші көп» деген сөз босқа шықпаған-ау деген ойға келесіз. Шынында оның да жөні бар сияқты: жақсы кісі – көпке ортақ, тындырған ісі – ортақ, содан әркім өзіне жақындатқысы, тіпті иемденгісі, меншіктегісі келеді.
Абай атамыз былай дейді: «Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады. Одан басқа нәрсеменен оздым ғой демектің бәрі де – ақымақшылдық».
Иә: ақыл, ғылым, ар, мінез. Осы төртеуі тал бойына тарала біткен әрі соларды тең ұстап, қастерлей білген адам – бақытты адам. Ал, біздің бақытымыз – сондай жандарды көп көрдік, тәлім-тәрбиесін алдық және солардай болмасақ та, ұқсап бағуға тырыстық. Бұндай азаматтардың қатарына ұлағатты ұстаз, дарынды ғалым, үлкен жүректі азаматша, профессор Клара Нәлдібекқызы Мақашеваны жатқызуға болады.
Клара Мақашева 1955 жылы қаңтардың 10 жұлдызында туған. Түркістандағы Некрасов атындағы орта мектептегі кездерінің өзінде француз тілінің сұлулығын жақсы көрді. Мектепті бітіргеннен кейін шет тілдерін, ең алдымен француз тілі мен әдебиетін, осы тілдің елі – Францияны одан әрі зерттеуді армандады.
Алматы педагогикалық шет тілдер институтын үздік бітіріп, «Француз тілі мұғалімі» мамандығын алып, оқуын одан әрі жалғастыруға шешім қабылдады. Сонымен 1981 жылы К.Н. Мақашева С.М. Киров атындағы ҚазМУ тарих факультетіне оқуға түседі. Тарих факультетінің 4-курсында профессор Ж.О. Ибрашев оған «Виктор Гюгоның саяси көзқарастары» тезисінің тақырыбын ұсынады. Бұл тақырып он жылға жуық уақытқа созылды.
1990 жылдардың басында Қазақстанда «Еуропеистика» ғылыми бағыты өз дамуын алды. Еуропалық зерттеулерді ҚазМУ-дың белгілі ғалымы, профессор Жарас Омарұлы Ибрашевтің жалғыз ғылыми мектебі жүргізді. Профессор Ж.О. Ибрашев өзінің өмірін голлизмді – әйгілі француз генералы Шарль де Голльдің қызметі мен саяси көзқарастарын зерттеуге арнады. Сондықтан оның ғылыми жетекшілігімен жас тарихшы Клара Мақашева тарих факультетін бітіргеннен кейін жаңа тарих және халықаралық қатынастар кафедрасының күндізгі аспирантурасына түсіп, еуропалық интеграцияның саяси идеяларын зерттеуге кіріскені кездейсоқ емес. Міне осылай, жас ғалымның зерттеуі Ұлы француз ойшылы Виктор Гюгоның жеке өмірі мен бай шығармашылық мұрасы болды.
Бұған дейін қазақстандық тарихнамада В.Гюгоның әлеуметтік-саяси жағына, әсіресе интеграция теориясы мен саяси идеялар тұрғысынан ешкім жүргізбеген. Мұны Клара Нәлдібекқызы жүргізуі керек еді. «Виктор Гюгоның әлеуметтік-саяси көзқарастарының эволюциясы» тақырыбындағы диссертациясы 1993 жылы сәтті қорғалды. «Тоқсан үшінші жыл» оқиғасының еркі Виктор Гюгоның соңғы көрнекті романы болды, ал Клара Нәлдібекқызы Мақашева үшін 1993 жыл үлкен ғылымға жол ашылды.
Саяси ғылымдар бойынша диссертациялық кеңестің ашылуына сәйкес «23.00.01 – саяси ғылымның теориясы мен тарихы» мамандығы бойынша 1993 жылы К.Н. Мақашева саясаттану ғылымдарының кандидаты дәрежесін алды.
1996 жылы «Франция және еуропалық интеграцияның саяси-дипломатиялық тарихы» атты докторлық диссертациясының тақырыбы және профессор Жарас Омарұлы Ибрашев ғылыми жетекшісі болып бекітілді.
Ғылыми ізденістер мен зерттеулердің жаңа кезеңі басталады. Ол Мәскеу, Ленинград, Париж, Ренн, Страсбург қалаларының кітапханалары мен мұрағаттарында жұмыс істеуге мәжбүр болды. Француз тілін жетік білу ірі француз ғалымдарының, саясаткерлерінің, қоғам қайраткерлерінің жұмыстарын зерттеуге, француз ғалымдарымен ғылыми байланыстар мен байланыстар орнатуға, еуропалық интеграция мәселелері бойынша көрнекті француз мамандарынан кеңес алуға көмектесті. 2005 жылы докторлық диссертация бірден екі мамандық бойынша – «07.00.03 – Жалпыға ортақ тарих» және «07.00.15 – Халықаралық қатынастар және сыртқы саясат тарихы» бойынша әл-Фараби атындағы ҚазҰУ жанындағы диссертациялық кеңесте сәтті қорғалды. 2006 жылы оған «07.00.03 – әмбебап тарих» және «07.00.15 – Халықаралық қатынастар тарихы» мамандықтары бойынша тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесі берілді, ал 2009 жылы профессор ғылыми атағы бекітілді. К.Н.Мақашеваның ғылыми мүдделері Франция тарихына, еуропалық және әлемдік интеграцияға, Қазақстан Республикасының сыртқы саясатына, халықаралық ұйымдар мен қазіргі саяси процестерді зерделеуге шоғырланған.
Қ.Н. Мақашеваның белсенді ғылыми және педагогикалық қызметі оның Қазақстандағы, Франциядағы, Үндістандағы, Түркиядағы, Ресейдегі шетелдік тағылымдамаларға, халықаралық конгрестерге, симпозиумдарға, конференцияларға, семинарларға қатысуымен кеңейтілді.
Мұнда Клара Нәлдібекқызының тарихшы, зерттеуші, ғалым және педагог ретінде қалыптасуындағы шешуші рөлде профессор Жарас Омарұлы Ибрашевты атап өткен жөн, ол өзінің барлық ғылыми зерттеулерінің: дипломдық жұмыстың, кандидаттық және докторлық диссертациялардың тұрақты ғылыми жетекшісі болды.
Бүгінде Клара Нәлдібекқызы Мақашева – Қазақстанда танылған белгілі ғалым, тарих ғылымдарының докторы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ халықаралық қатынастар факультетінің халықаралық қатынастар және әлемдік экономика кафедрасының профессоры. Францияны, Еуропаны және осы ұғымдармен байланысты барлық нәрсені жақсы білетін француз тілін жетік білетін ол ҚР-дағы бірнеше «Франкофондар» тобына жатады, отандық ғылымдағы француз бағытының дамуын жалғастыруға үлкен үлесін қосып келеді.
Клара Мақашева – қазақстандық тарихнамада интеграция теориясы мен саяси идеялар тұрғысы саласының проблемалары ғылымының қалыптасып, қаз басуына қыруар еңбек сіңірген ірі ғалым, ұзақ жылдары жоғары оқу орнында студенттерге дәріс оқып, мың-мыңдап шәкірт тәрбиелеген, сөйтіп еліміздің экономикасын өрге сүйреуші білікті мамандар жасағын қалыптастыруға өлшеусіз үлес қосқан ұлағатты ұстаз. Ол тек ел сенімін арқалаған ұстаз ғана емес, ол егемен елдің намысын көтерер қызу-қанды, отанжанды азаматша. Ол нар жүгін көтерер азаматша. Екі айтпайтын, айтса қайтпайтын, ісі мен сөзі бір жерден шығатын жан. Достыққа берік, азаматқа серік, қатар жүрген достарына көрікті жан, зерделі ғалым. Клара Мақашева қандай да күрделі мәселеге болмасын ол салғырттықпен қарамай, қызу араласып кететін. Мәселені барынша терең зерделегендігінің және өзінің шебер де өткір әрі батыл өрнектей алатын зерттеулерінің арқасында оның көтерген проблемасы аяқсыз қалмайтын. Әр іс шешімін тауып, көбінесе оңынан келіп жатушы еді.
Әрине, мұндай құлшыныс – тәуекелге бел буу. Бұл істе мол тәжірибесі бар, танымал ғалым әрі ұстаз, экономика ғылымдарының жас мемлекетімізге қажеттігін түсінетін Клара Нәлдібекқызының ғана қолынан келетіні белгілі еді.
Біздің профессор Клара Нәлдібекқызын білетінімізге ширек ғасырдан асыпты. Біздің әріптесіміз, тарих ғылымдарының докторы, профессор Клара Нәлдібекқызы елімізге танымал көрнекті ғалым тарихшы, ұлағатты ұстаз. Осы мезгіл ішінде еш уақытта төңірегіне биліктің биігінен қараған емес. Барлық жанға адами тұрғыдан, үлкен адамгершілікпен, түсінікпен қарайтын. Мұндай лауазым иелерінің арасында бұл сирек кездесетін қасиет. Бәрінің көңілін табуға тырысатын. Ешкімге еш уақытта дауыс көтеріп дөрекі сөйлемейтін. Ең қиын-қыстау жерлердің өзінен жол тауып, абыроймен шығатын.
Әріптесіміздің адами қасиеттері де ерекше. Жарқын-жайдары мінезі, ақкөңілдігі, тазалығы, адалдығы, әділдігі, сабырлы-салмақты сөздері төңірегіндегі жандардың бәрін өзіне тартып тұрады.
Профессор Клара Нәлдібекқызы өз саласының білгір маманы. Ол өзі айналысып жүрген қазақстандық тарихнамада интеграция теориясы мен саяси идеялар тұрғысы саласының проблемаларымен тиянақты айналысуда.
Клара Нәлдібекқызының белсенді ғылыми және педагогикалық қызметі оның Қазақстандағы, Франциядағы, Үндістандағы, Түркиядағы, Ресейдегі шетелдік тағылымдамаларға, халықаралық конгрестерге, симпозиумдарға, конференцияларға, семинарларға қатысуымен кеңейе түсті.
Ол халықаралық қатынастар факультетінің қоғамдық және оқу үрдістеріне белсенді қатысады. 1998-2002 жылдары факультет деканының орынбасары, 1998-2003 жылдары «07.00.15 – Халықаралық қатынастар және сыртқы саясат тарихы» мамандығы бойынша диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңестің ғылыми хатшысы. Көптеген жылдар бойы ол «ҚазҰУ хабаршысы» ғылыми журналының Халықаралық қатынастар және халықаралық құқық сериясы бойынша жауапты хатшысы болды. 2009 жылдан 2011 жылға дейін «Өңіртану және әлемдік экономика» кафедрасының меңгерушісі болды. Ол PhD диссертацияларын қорғау жөніндегі диссертациялық кеңестің құрамына кіреді, Санкт-Петербург мемлекеттік университетінің диссертациялық кеңесінің мүшесі, факультет пен университеттің Ғылыми кеңестерінің мүшесі болды.
Профессор Клара Мақашеваның ғылыми жетекшілігімен жас ғалымдардың жаңа буыны дайындалуда: екі PhD докторлық диссертация, 4 кандидаттық диссертация және отыздан астам магистрлік диссертация қорғалды.
Ол 200-ден астам ғылыми еңбектерін жариялады, олардың арасында мақалалар мен ғылыми монографиялар, жоғары оқу орындары мен орта мектептерге арналған оқулықтар мен оқу құралдары бар. К.Н. Мақашеваның еңбектері Франция, Үндістан, Түркия, Тайвань және Ресейде француз, ағылшын, түрік, орыс және қазақ тілдерінде жарық көрді. Оның оқулықтарынан студенттер де, оқушылар да оқиды. Ол әдістемелік жұмыстарды үлкен деңгейде орындайды.
Профессор Клара Нәлдібекқызы тарих ғылымдарының әртарапты бағыттарымен зерттеу жұмыстарын жүргізіп келеді. Ол еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының іргелі жүйелік үлгісін жасауды жүргізіп, яғни тарихнамалық қағидаларды жүйелік тұрғыда қарастырып, олардың тиімді шешімдерінің үлгілерін көрсете білді.
Осы игі істер ары қарай да жалғасын табуда. Аталмыш ғылыми зерттеулері бойынша Клара Нәлдібекқызы бірнеше тілдерде көлемді ғылыми монографиялар мен мақалалар жариялап келеді. Оның ғалым ретінде еліміздің ғылым мен білім жүйесінде алар орны ерекше. Қазақстан Республикасында тарих ғылымының жетілуі, биік деңгейге көтерілуі осынау елімізге елеулі азаматшаның есімімен тығыз байланысты.
Білім және ғылым саласының көрнекті ғалым-зерттеушісі, педагог, профессор Клара Нәлдібекқызы шығармашылық қуатқа толы күш-жігерін Қазақстан Республикасы үшін жоғары білікті мамандар даярлауға және экономика ғылымының дамуына аянбай жұмсап келеді.
Клара Мақашеваның ғылыми және педагогикалық қызметі жоғары бағаланып келеді. Ол «2008 жылғы ҚазҰУ-дың үздік оқытушысы», 2009 жылғы Халықаралық қатынастар факультетінің үздік оқытушысы, 2010 жылғы Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің «ЖОО-ның үздік оқытушысы» мемлекеттік гранты мен атағының иегері атанды. Университеттің дамуына қосқан үлесі үшін 2020 жылы мемлекет тарапынан «Шапағат» медалі және қоса көптеген мерейтойлық медалдарымен марапатталды. Сондай-ақ, Ғылым және жоғары білім министрлігінің Алғыс хаттарына ие болды.
Профессор Клара Нәлдібекқызы өзінің ғұламалығын танытып ғылым мен білімге тең қараған, екеуіне бірдей тер төккен ғалым. Шын мәнінде, ғылым мен білім егіз, құстың қос қанаты секілді. Білімсіз ғылым жоқ, ғылымсыз білім дамымайды. Білім өркениеттің іргетасы болса, ғылым соның үстіне тұрғызылған сәулетті ғимараты. Клара Нәлдібекқызы осыны терең түсіне білді.
Оның ұстаздық өмірі де, ғалымдық өмірі де өте бай әрі мазмұнды. Бұл жөнінде ол кісіні бақытты адам деп айтуға болады. Бірақ, ол кісінің жолында қиыншылық, ауыртпалық болған жоқ деген сөз емес. Болғанда қандай, дегенмен соның бәрін өзінің ақыл-ойымен, азаматтық арымен, еңбекқорлығымен жеңіп шығып отырды. Ғылымның азапты жолын ауыздықтап, оның шұғылалы шыңына шыққан ғалым ғана бақытты. Міне, білікті ұстаз, көрнекті ғалым әріптесіміз Клара Нәлдібекқызы осындай бақыттың иесі.
Клара Нәлдібекқызы әсіресе, елімізде білім, ғылым және ағарту ісіндегі ұйымдастырушылық тәжірибесін үйретуге іс жүзінде көмек көрсетуден жалықпады. Сондықтан да, әріптестері Клара Нәлдібекқызының бойындағы адамгершілік қасиеттерін, батылдығын, ұлағатты ұстаздың білім беру саласы мен ғылым жолындағы ерен еңбектерін ерекше қадірлеу үстінде.
Жоғары әдептілігінің, ұжымда жұмыс істей білуінің, өзіне деген талапшылдығының арқасында әріптестері мен студенттердің құрметіне ие болды. Клара Нәлдібекқызы – сүйікті жар, керемет ана, үш тамаша баланы, жоғары деңгейдегі мамандарды – Ермұхамбет, Салтанат және Жәнібекті тәрбиеледі. Оның жүрегі мен сүйіспеншілігін беретін керемет немерелері бар.
Бүгінде 70 жасқа толып отырған Клара Нәлдібекқызы әріптесіміз отандық ғылымдағы белгілі көрнекті ғалым, ұлағатты ұстаз, көрген-түйгені мол парасатты тұлға. Профессор Клара Нәлдібекқызы бүгінгі таңда шығармашылық күш-қуаты мен ниетіне толы кезеңде, Қазақстан Республикасы үшін жоғары білікті мамандарды даярлау ісінде, ғылым саласында және бүкіл республика бойынша Жаңа әділетті Қазақстан үшін үлкен қоғамдық жұмыстарын алып баруда өзінің барлық білімін, күш-жігерін қоса бермек.
Иә, профессор Клара Нәлдібекқызының бүкіл саналы өмірі осындай сарабдал, салауатты ізденістермен өрілген. Шіркін, өмірде өз қолтаңбасы бар ұстаздың, үлкен жүректі ғалымның ұлағаттығы осында шығар.
М.Ш. Губайдуллина, Л.Ф. Деловарова,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
«Халықаралық қатынастар және әлемдік экономика» кафедрасы
