2025 жылғы 13 маусымда Семей қаласында ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясы Президиумының «Қуатты өңірлік ғылым – қуатты өңір» тақырыбында көшпелі отырысы өтті.
Академия президенті А.Күрішбаев көшпелі отырыстың жұмысын бастай отырып, Абай облысы еліміздің орасан зор даму әлеуеті бар маңызды экономикалық өңірлерінің бірі екенін атап өтті. Бүкіл әлем мойындаған ядролық зерттеулердің бірегей ғылыми-тәжірибелік инфрақұрылымы болып табылатын Курчатов қаласындағы (бұрынғы Семей) ядролық сынақ полигоны бүгінде ерекше құнды ғылыми база болып табылады. Оның әлеуетін барынша көрсете алғанда, өңір атом энергетикасы саласындағы ғылыми өнімдердің әлемдік нарықтарына ірі жеткізуші бола алады. Сондықтан осы бірегей ғылыми базаны қолдау мұрағаттық міндет болып табылады, деп атап өтті ол.
Бұдан басқа бұл өңірде, мал шаруашылығын дамыту және табиғи жайылымдық жерлерді тиімді пайдалану, мықты жем-шөп базасын құру, осы салаға ветеринариялық істің және селекциялық-асыл тұқымдық жұмыстың жай-күйін сапалы жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік беретін цифрлық технологияларды енгізу есебінен экспортқа экологиялық таза өнімді жеткізу үшін үлкен перспективалар бар. Сондай-ақ, облыстың мал шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша әлеуеті ашылмаған күйінде қалып отыр, дегенмен осында бір кездері Кеңес Одағындағы ең ірі атақты Семей ет комбинаты болған.
Сондай-ақ облыстың «Семей Орманы» мемлекеттік табиғи резерватының мүмкіндіктерін пайдалана отырып, туризмді, оның ішінде экологиялық туризмді дамытуға да орасан зор әлеуеті бар.
Сонымен бірге, аймақтық экономикалық дамудың әлеуетін көтеру дәрежесі олардың ғылыми қамтамасыз етілу деңгейіне байланысты. Бұл мәселеде өңірлік ғылым жетекші рөл атқаруы тиіс. Бұл әлемдік тәжірибе және өңірлік деңгейде инновацияларды дамытудың негізі. Сондықтан Мемлекет басшысының осы мәселеге баса назар аударып, жергілікті атқарушы органдардың алдына ғылым және техника жөніндегі өңірлік кеңестер құрып, олардың қызметін қамтамасыз ету арқылы ғылым мен инновацияны дамыту жөнінде нақты міндет қоюы кездейсоқ емес.
Алайда, өкінішке қарай, олардың қызметінің нәтижелері барлық салаларда көрінбейді. Бірқатар облыстарда Кеңестердің жұмысы үстіртін және олар қабылдаған шешімдердің практикалық маңызы жоқ.
Өңірлік ғылымды қалай дамыту керектігін жергілікті деңгейде түсіндіру үшін Академия Қазақстан Республикасы өңірлерінің ғылыми әлеуетін дамытуды қолдау тұжырымдамасын әзірледі, деді ол.
Сонымен қатар, ол әр өңір ұзақ мерзімді тұрақты даму стратегиясына сәйкес дамуы керектігін баса айтты. Мұндай стратегия оның экономикасының бәсекелестік артықшылықтары мен табиғи-климаттық жағдайлардың ерекшеліктеріне, ғылыми болжамына және талдауына негізделіп, оны жүзеге асыру әкімдердің ауысуына байланысты болмауы тиіс. Бұл – жергілікті атқарушы органдарға өңірдің экономикасы мен әлеуметтік саласының әртүрлі бағыттарын дамытуда бұрмаланулар мен теңгерімсіздіктерге жол бермей, бірыңғай стратегиялық мақсатқа қол жеткізу үшін жүйелі негізде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін жол.
Осы мақсатқа жету үшін өңірлік кеңестер қазіргі таңда Ұлттық ғылым академиясының бастамасымен әзірленіп жатқан облыс аумағының табиғи-экономикалық дамуының цифрлық шешімдерін қолдау жүйесінің маңызды буынына айналуы тиіс. Ол Қытай Ғылым академиясының академиктерінің, Чжэцзян технологиялық университетінің және Қытайдың он жетекші жоғары технологиялық компанияларының қатысуымен Ұлттық ғылым академиясында жақында құрылған кеңістіктік-уақыттық жасанды интеллект және орнықты даму халықаралық бірлескен зертханасы бар Қазақстан-Қытай ғылым және технологиялар трансфері орталығымен біріктірілетін болады.
Нәтижесінде бұл орталық пен оның зертханасы табиғи апаттарды модельдеу және болжау, өндіріске нақты егіншілік пен «ақылды» ауыл шаруашылығы технологияларын өндіріске енгізу, жасанды интеллект арқылы тұрақты қалалық және ауылдық кеңістіктердің оңтайлы болжамдық үлгілерін құрудың ғылыми алаңына ғана емес, сонымен қатар әрбір аймақтың ұзақ мерзімді тұрақты даму стратегиясын әзірлеуге мүмкіндік беретін бірыңғай кеңістіктік деректер базасына айналады.
Біздің ортақ міндетіміз – жоғарыда аталған орталықтың құрамында осы цифрлық жүйенің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету және бұл мәселеде ғылым мен технологиялар жөніндегі өңірлік кеңестердің рөлі шешуші болады, деді А.Күрішбаев.
Жиын барысында Абай облысы әкімі Берік Уәли, Қазақстан Республикасы Атом энергиясы агенттігі төрағасының орынбасары Т.Жантикин, ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің төрағасы Ғ.Жанқуатов, ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясының академиктері, мемлекеттік органдардың, ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындарының басшылары, атом энергетикасы, тау-кен металлургия, ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау саласындағы жетекші отандық және шетелдік ғалымдар және бизнес-қоғамдастық өкілдері қатысқан кең пікір алмасу өтті.
Отырыс барысында өңірлік ғылымды дамытудың өзекті мәселелері, оның өңір мен елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпалы талқыланды. Қатысушылардың назарына жаңа зерттеулердің нәтижелері, өңірлік ғылымның тиімділігін арттыруға бағытталған стратегиялық тәсілдер мен бастамалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Ғылым және технологиялық саясат туралы» қабылданған Заңы аясында өңірде қолданыстағы және болашақ өндірістердің дамуына қатысты технологиялық мәселелер мен проблемаларды шешу мүмкіндіктері ұсынылды. Сонымен қатар, қатысушылар өңір ерекшеліктеріне бейімделген ғылымды дамытудың жаңа басым бағыттарымен танысты.
Көшпелі отырыс аясында ғылыми-инновациялық көрме ұйымдастырылып, Абай облысындағы өңірлік ғылымның басым бағыттарын айқындауға арналған форсайт-сессия өткізілді. Қатысушылар ғылыми қауымдастық пен бизнес арасындағы ынтымақтастық мүмкіндіктерін талқылады. Отырыс өңірдегі ғылым мен технологиялық дамуды нығайту, ғылыми зерттеулер мен өндіріс арасындағы тиімді байланысты орнату, сондай-ақ өңірлік ғылымның әлеуетін арттыру жолдарын қарастыру үшін маңызды алаңға айналды.
Академия Президиумы көшпелі отырысының қорытындысы бойынша атом энергетикасын дамыту және саланы ғылыми сүйемелдеу мәселелері бойынша аналитикалық жазба дайындалып, өңірлік ғылымды дамыту жөніндегі бірлескен жұмыс жоспары бекітіледі.
