Қазақстандағы отандық балалар әдебиеті ең кішкентай оқырмандарды да, олардың ата-аналарын да шабыттандырып, өз дамуын жалғастыруда. Мұндай дамудың ерекше әсерлі мысалдарының бірі – жазушы және копирайтер Диана Батищева мен оның ұлы Дамир жазған «Дамирдің ертегілері» кітабы.
«Біздің кітап «Дамирдің ертегілері» деп аталады. Онда екі тілде – қазақ және орыс тілдерінде 6 ертегі бар. Оның идеясы ұлым Дамирге карантин кезінде келді. Сол уақытта ол баспа әріптерімен жазуды үйрену үстінде еді. Үнемі үйде бола отырып, біз қолда бар кітаптың бәрін тез оқып шықтық. Дүкендер жабылды. Содан кейін Дамир кітапты өз бетінше жазуды ұсынды», – дейді Диана Батищева.
Кітап жасаудың шығармашылық процесі Диана мен Дамирде түн мезгілінде жүрді.
«Біз төсекке жатқанда, мен диктофонға жазған оқиғаны Дамир дауыстап айтып берді. Келесі күні ол мектепте жүргенде мен компьютерге теріп, оқиғаны қосымша мәліметтермен, сондай-ақ пайдалы мағыналармен толтырдым», – дейді Диана Батищева.
ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ЖЕМІСІ
Бұл шығармашылық процесс нағыз отбасылық жобаға айналды, оған бүкіл үй қатысты.
«Өмірлік серігім де шығармашылыққа араласып, нейрондық желі арқылы иллюстрациялар жасауға көмектесті. Ол кезде жасанды интеллект қарапайым қолданушылар арасында енді ғана таныла бастады және жаңа бағдарламаны меңгеру өте қиынға соқты. Дегенмен, біз жетістікке жеттік», – дейді Диана Батищева.
«Дамирдің ертегілері» кітабы отбасының шығармашылық жұмысының жемісі ғана емес, сонымен бірге олардың бір-бірінен үнемі шабыт алуының жарқын мысалы. Ол ынтымақтастық пен шабыттың балалар әдебиетінде шынымен таңғажайып әрі маңызды нәрсеге әкелетінінің тамаша үлгісі болды.
Бір жағынан, бірлескен автор айтқандай, Дамир ойлап тапқан ертегілер балалық аңғалдық. Екінші жағынан, сіз олардан ересек әңгімешінің ешқашан ойына келмейтін сюжеттер мен кейіпкерлерді таба аласыз. Мысалы, пиранья сәулетшісі немесе бал жегіш туралы ертегі. Кітапта біздің планетамызға деген сүйіспеншілік пен сіздің арманыңызға деген сенім, ата-анаңызға әрдайым қайда барғаныңызды ескерту, қателіктеріңізді және шынайы достықтың құндылығын мойындауға деген батылдық туралы әңгімелер жинақталған. Ертегілердің бірі балаларға бірнеше секунд ішінде есептеулер жүргізуге мүмкіндік беретін 9-ға көбейтудің пайдалы лайфхакы туралы айтады.
«Дамирдің ертегілері» кітабының алғашқы басылымы сәтті шыққаннан кейін және барлық 100 дана сатылғаннан соң, Диана Батищева мен оның ұлы Дамир өздерінің әдеби жобасын дамытудағы келесі қадамдар туралы ойлана бастайды.
«Қазіргі уақытта біз кітаптың электронды нұсқасын көбірек оқырмандарға қолжетімді ету үшін таратуды жоспарлап отырмыз», – дейді Диана.
Дегенмен, авторлардың амбициясы мұнымен шектелмейді.
«Мен келесі басылымды көбірек және қатты мұқабамен шығарғым келеді. Содан кейін бізде Қазақстанның қызықты түкпірлерімен танысатын аға мен әпке туралы шытырман оқиғалы хикаялар сериясын жасау идеясы бар. Ол үшін мен Дамирге елдің көрікті жерлерін көрсеткім келеді, сонда ол көргенінен шынайы сезімге негізделген әңгіме құрастыра алады», – деп қосты Диана.
Бұл жоспарларды жүзеге асырудың маңызды қадамдарының бірі – кітапты ағылшын тіліне аудару және американдық алаңға шығу.
«Жақында мен қытай тіліне аудару идеясын алдым, оны қарастырып жатырмын», – дейді Диана.
Дегенмен, бұл идеялардың барлығын жүзеге асыру үшін тиісті бюджет пен қолдау қажет.
МЕМЛЕКЕТ БАЛАЛАР КОНТЕНТІН ДАМЫТУҒА МҮДДЕЛІ
Соңғы жылдары мемлекет өскелең ұрпақтың назарын өнерге, білімге, ғылымға және әдебиетке аударудың маңыздылығын түсіне отырып, Қазақстанда балалар контентін дамытуға белсенді түрде атсалысуда. Үстіміздегі жылдың қаңтар айында Алматыда мәдениет пен білім саласының маңызды өкілдерінің басын қосқан «Шығармашылық интеллигенция – Қазақстан балаларына» атты жиын өтті.
Шараға Білім министрі Ғани Бейсембаев, ақын-жазушылар, балалар басылымдарының бас редакторлары, Журналистер одағы мен Жазушылар одағының өкілдері, сондай-ақ республикалық кітапханалардың директорлары және басқа да маңызды тұлғалар жиналды. Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева өз сөзінде балаларды баспа басылымдары арқылы өнер мен әдебиетке баулудың маңыздылығына тоқталды. Балалар контентін жасауда заманауи технологиялар мен креативті идеяларды пайдалануға басты назар аударылды.
КІТАП – ТӘРБИЕ ҚҰРАЛЫ
Жазушы Диана Батищева үшін балалар әдебиетінің дамуы – мәдени өмірдің ажырамас бөлігі. Ол кітап балалардың психикалық және эмоционалдық дамуын қалыптастыруда шешуші рөл атқаратынына сенеді. Қазіргі уақытта балалар гаджеттер мен ойын-сауық мазмұны әлемінде көбірек уақыт өткізіп жатқан кезде, Диана кітап оқу тек көңіл көтеру тәсілі ғана емес, сонымен қатар оқыту мен тәрбиелеу құралы екенін атап көрсетеді.
«Қазір балалар гаджеттерде көбірек уақыт өткізеді және бұл ойын-сауық оқу емес – ойындар, күлкілі бейнелер және көңіл күйді көтеретін, бірақ пайдалы мағынасы жоқ басқа мазмұн. Ал кітаптар – бұл сөздік қордың кеңеюі, шытырман оқиғаларға «құрылған» ағартушылық әңгімелер және мидың белгілі бір жұмыс режиміне бейімделуі», – деп атап өтті Диана. Сондай-ақ ол Қазақстанда балалар әдебиеті мен авторларында бәрі ойлағандай жаман емес екенін атап өтті.
Жыл сайын балалар шығармалары мен олардың авторларының саны артып келеді, бірақ әлемдік деңгейге көтерілетіндер аз. Диана Kitap Fest кітап фестиваліне қатысу тәжірибесімен бөлісіп, онда ол қазақ тіліндегі балалар шығармаларына деген қызығушылықты және осындай кітаптарға деген сұранысты көргенін айтады.
«Мен бірқатар балалар шығармаларын, әсіресе қазақ тілінде, ұлттық тақырыптағы балалар басқатырғыштары мен ойын-шықтарын, түрлі құралдарды көргеніме қуаныштымын. Сонымен қатар, фестиваль қонақтарының кітаптар мен ойыншықтарды белсенді сатып алғанын көрдім, яғни сұраныс бар», – дейді автор.
Алайда, қоғамның қызығушылығына қарамастан, Диана әдеби шығармаларды жасауға және шығаруға лайықты қолдау табудың қиындықтары туралы айтады. Ол әртүрлі конкурстар мен креативті индустрияларды мемлекеттік қолдау болғанымен, олар көбінесе қатысуды қиындататын белгілі бір критерийлермен шектелетінін атап көрсетеді. Осы қиындықтарға қарамастан, Диана идеяларды жүзеге асыру мүмкіндіктерін табудың маңыздылығын атап өтеді.
«Кім іздесе, ол әрқашан табады. Мүмкіндіктер бар. Идеядан іске асыруға дейін бізге 3 жылға жуық уақыт кетсін, бірақ ол бәрібір жұмыс істесін», – дейді Диана Батищева.
ТОБЫҚТАЙ ТҮЙІН
Ұлымен бірге ғажайып ертегілер жинағын жарыққа шығарған Диана Батищева әрқашан «Дамирдің ертегілері» кітабы тек ертегілердің пайда болу тарихы ғана емес, сонымен қатар балалар арманының орындалу тарихы екенін айтудан жалықпайды. Ол ата-аналарды және жалпы қоғамды балаларын тыңдауға және олардың идеясы мен арманын орындауға күш салса, бәрі де мүмкін екенін көрсетуге шақырады.
Нұрлайым ЖАҚЫПҚЫЗЫ
