«Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ (бұдан әрі – ЕРДО) деректеріне сәйкес, 2021 жылғы желтоқсанда Электрондық еңбек биржасында (бұдан әрі – ЭЕБ) 88,7 мың бос жұмыс орны және 21,2 мың түйіндеме орналастырылған. Жалпы, жыл соңына қарай еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныстың қысқаруы байқалды – желтоқсан айында жарияланған бос жұмыс орындарының саны өткен аймен салыстырғанда 17% – ға, ал түйіндеме – 40% – ға төмендеді.
2021 жылғы желтоқсанда ЭЕБ-да орналастырылған барлық бос жұмыс орындарының саны өткен жылғы қарашамен салыстырғанда 18,2 мыңға азайды. Бұл ретте елдің 17 өңірінің 11-інде төмендеу орын алды. Анағұрлым құлдырау Алматы қаласында (-54%) және Ақтөбе облысында (-53%) болды. Сонымен қатар, Алматы облысында жұмыс бойынша ұсыныстар саны 1,8 есеге өсті, бұл өңірге жарияланған бос орындар саны бойынша бірінші орынға шығуға мүмкіндік берді (12,4 мың). Сондай-ақ, Түркістан облысының жұмыс берушілері – 9,3 мың және Нұр-Сұлтан қаласы – 8,7 мың бос жұмыс орындарын орналастырды. Бос жұмыс орындарының ең аз саны Солтүстік Қазақстан (2,1 мың) және Маңғыстау (2 мыңға жуық) облыстарында байқалды.
Өз кезегінде, 2021 жылғы қарашамен салыстырғанда жеке кәсіпкерлер орналастыратын бос жұмыс орындарының үлесі жалпы құрылымда 21% – дан 30% – ға дейін ұлғайды. Алайда мұндай өсу ЖК-дегі бос орындардың өсуімен емес, атап айтқанда заңды тұлғалар тарапынан жұмыс істеу туралы ұсыныстардың 22 мыңға – 62 мың бірлікке дейін қысқаруымен түсіндіріледі, олардың жартысын 5 өңірдің (Нұр-Сұлтан және Алматы қалалары, Түркістан, Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстары) компаниялары иеленеді.
«Желтоқсан айында білікті еңбекке деген сұраныс жоғары болды – жұмыс берушілер орналастырған 59% немесе 52 мың бос жұмыс орны ізденушілерде кәсіби біліктіліктің болуын болжады. Алайда, бұл көрсеткіш білікті мамандарды талап ететін 69,9 мың бос жұмыс орны орналастырылған қарашамен салыстырғанда төмен. Сонымен қатар, біліктілігі жоқ жұмыс үшін бос жұмыс орындарының саны өзгеріссіз қалды – желтоқсан айында да, бір ай бұрын да 36 мыңнан астам», – деді ЕРДО Басқарушы директоры Александра Молчановская.
Желтоқсан айында білікті мамандықтар бойынша жұмыс берушілер күзетшілерге, медбикелерге/мейіргерлерге, автокөлік жүргізушілеріне және тәрбиешілерге жоғары сұраныс көрсетіп, осы мамандықтардың әрқайсысы бойынша 1,4 мыңнан астам бос жұмыс орнын орналастырды.
Жұмыс іздеушілердің арасында көбінесе бірдей автокөлік жүргізушілері мен медбикелер/мейіргерлер, бухгалтерлер мен заңгерлер болды. Сонымен қатар, қарашамен салыстырғанда әлеуметтік қызметкерлерге, кеңсе қызметкерлеріне, даяшыларға және техник-бағдарламашыларға қажеттілік артты. Ал сұраныстың төмендеуі сатушы-кеңесші, күзетші, кеңсе менеджері сияқты мамандықтар бойынша байқалды.
Біліктілігі жоқ мамандықтар бойынша, әдеттегідей, желтоқсан айында қосалқы жұмысшыларға жоғары сұраныс сақталды, ал бір айдағы өсім шамамен 50% құрады (+ 6,8 мың бос жұмыс орны). Мәселен, желтоқсан айында 20,7 мың бос жұмыс орны орналастырылды, қараша айында 13,9 мыңға қарсы. Бұл қызметкерлерге деген мұндай сұраныс кадрлардың жоғары ауысуымен, сондай-ақ біліктілігі төмен азаматтарды қоғамдық жұмыстарға жұмысқа орналастыру бойынша мемлекеттік қолдау шараларын іске асырумен түсіндіріледі. Өңірлер бөлінісінде қосалқы жұмысшыларға ең көп қажеттілік Алматы (34%) және Түркістан (32%) облыстарында байқалады. Сондай-ақ, ізденушілер арасында түйіндеменің ең көп санын қосалқы жұмысшылар орналастырды, бірақ ұсыныс сұраныстан 7 есе аз – 20,7 мың бос орынға 3,1 мың түйіндеме.
«Ізденушілерге келетін болсақ, желтоқсан айында олардың саны бүкіл ел бойынша айтарлықтай төмендеді – 21,2 мыңға дейін (13,8 мыңға). Бұл ретте ізденушілердің ең көп саны Түркістан облысында байқалды – түйіндемелердің жалпы санының 3,5 мыңы немесе 17%-ы. Ең аз жұмыс елдің солтүстігінде – Ақмола, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында ізделуде.
Жалпы Қазақстан бойынша әйелдер мен ерлер түйіндемені тең дәрежеде орналастырады (49/51). Дегенмен, ерлер ізденушілерінің басым көпшілігі өнеркәсіптік Батыс Қазақстан (ерлердің 63%) және Ақтөбе (58%) облыстарында, ал әйелдер-Республикалық маңызы бар қалаларда: Алматы (әйелдердің 60%), Шымкент (58,5%) және Нұр-Сұлтан (58%) облыстарында байқалады», – деп атап өтті Александра Молчановская.
Жас ауқымында 31 жастан 40 жасқа дейінгі адамдар (28%) және 16 жастан 25 жасқа дейінгі жастар (21%) орналастырған түйіндемелердің үлесі басым. Ал 60 жастан асқан азаматтар ең аз жұмыс іздейді – олардың желтоқсан айында орналастырған түйіндемелерінің үлесі 1% – дан аз болды, бұл, әрине, тез зейнетке шығумен және жұмыс орнын ауыстырғысы келмеуімен байланысты.
Желтоқсан айында бос жұмыс орындарының түйіндемеден жалпы асып кетуіне қарамастан, ЭЕБ-дағы білікті сабақтардың ішінде қаржыгер және заңгер, мал өсіруші, дене шынықтыру және биология мұғалімдері көп болды. Айта кету керек, жоғарыда аталған мамандықтар мамандарының жалақы күтуі жұмыс берушілер ЭЕБ ұсынатыннан орта есеппен жоғары. Мысалы, қаржыгер лауазымына ізденушілер орта есеппен 189 мың теңгеден астам жалақы күтеді, ал жұмыс берушілер небәрі 83 мың теңге ұсынады.
Сонымен қатар, ЭЕБ деректеріне сәйкес, ең жоғары табысты мамандықтарға объективті бақылау жөніндегі инженерлер жатады, оларға орташа есеппен айына 823 мың теңге ұсынылды және 2021 жылғы желтоқсанда олар үшін 5 бос лауазым ашылды. Сондай-ақ жоғары ақы төленетін тізімге жалақысы шамамен 733 мың теңге болатын жүйелік инженерлер (4 бос жұмыс орны), корпоративтік мамандар – 723 мың теңгеден астам (11) және 650 мың теңге төленетін базалық техникалық қызмет көрсету жөніндегі үйлестірушілер (13) кірді.
Жалпы, желтоқсанда өткен айлармен салыстырғанда ЭЕБ-да сұраныс пен ұсыныстың төмендегенін көрсетті. Жылдың соңы көбінесе мерекелік күндермен, жобалардың жабылуымен, есептермен және жұмыс берушілер мен жұмыс іздеушілер үшін барлық істерді аяқтау қажеттілігімен бірге жүреді. Сонымен қатар, еңбек нарығындағы іскерлік белсенділіктің маусымдылығын ескерген жөн. Көбінесе бос жұмыс орындарының ең көп саны ақпан-наурыз және қыркүйек-қазан айларында жарияланады.
